WIADOMOŚCI O ŻYCIU I TWÓRCZOŚCI ARCHITEKTA H. ITTARA

jekty. Nie dały rezultatu zarówno próby dokładnego
prześledzenia ówczesnej działalności architektonicz-
nej Radziwiłłów z Nieborowa ani rodzin z nimi spo-
krewnionych. Przy bliższej jednak analizie plansz
nasuwa się pytanie, czy nie był to wzorcowy projekt
mający na celu przekonać klientów Ittara o jego
talencie architektonicznym. Zwraca bowiem uwagę
niezwykle staranne, mistrzowskie opracowanie plansz.
Każda zaopatrzona kaligraficznymi napisami objaś-
niającymi, sygnowana, z ozdobnie opracowaną skalą,
każda utrzymana w odmiennej tonacji kolorystycznej
Dwukondygnacjowa bryła pałacu zwraca uwagę
swą zwartością i prostotą kompozycyjną. Głównymi
akcentami wszystkich czterech elewacji są rytmicz-
nie rozmieszczone, przechodzące przez obie kondyg-
nacje wgłębne portyki jońskie, nadające jednolity
charakter wszystkim elewacjom. Okna boniowanej
kondygnacji parterowej zwieńczone zostały charak-
terystycznymi dla Ittara półkolistymi płycinami z su-
rowymi zwornikami, a okna kondygnacji pierwszej
pozbawiono całkowicie obramień. Jedynym elemen-
tem dekoracyjnym są umieszczone we wnękach por-
tyków prostokątne płyciny między kondygnacjami
oraz płycina nadokienna środkowej części elewacji
ogrodowej, wypełnione sztukateriami. Wnętrza pa-
łacowe charakteryzuje ścisła symetria oraz analogicz-
ny układ w obu kondygnacjach. W większości wy-
padków analogiczne są nawet przeznaczenia poszcze-
gólnych pomieszczeń. Układ razi trochę sztucznością,
lecz przyznać trzeba, że funkcjonalność pałacu nie
przedstawia większych zastrzeżeń. Pięć oddzielnych
wejść do pałacu i trzy klatki schodowe pozwalały
na sprawną komunikację i tylko umieszczenie pokoju
sypialnego obok salonu nie było rozwiązaniem naj-
szczęśliwszym. W dekoracji wnętrz użyto popular-
nych w klasycyzmie motywów orłów, panoplii, sfink-
58 S. LORENTZ, Domus aurea Nerona i Villa Laurentina,
„Meander” I, 1946, z. 6, s. 314—324.

sów i pędzących rydwanów. Kompozycja ściany sa-
lonu, jaką proponuje Ittar przypomina kompozycję
jednej z sal antycznej willi Pliniusza mł. (Lauren-
tinum), rekonstruowanej przez V. Brennę58.
Projektowany przez Ittara pałac odbiega od typu
rezydencji wiejskiej, jaki przyjął się w Polsce pod
koniec XVIII w. Ittar zaopatrzył wprawdzie swój
pałac w portyk od frontu i salon na osi od ogrodu,
ale salon ten nie występuje przed lico muru, po-
nadto elewacja ogrodowa wyposażona została aż
w dwa portyki kolumnowe, co w architekturze pol-
skiej jest zjawiskiem wyjątkowym. Uwagę zwraca
też oszczędne stosowanie dekoracji dobierającej swe
motywy wyłącznie z antycznego repertuaru, głównie
za pośrednictwem G. B. Piranesiego.
Omówiony komplet plansz z projektami pałacu
uzupełnia projekt parterowej oficyny. Charakter bu-
dynku pozwalał na surowsze potraktowanie formal-
ne, stąd całkowity brak dekoracji oraz użycie cięż-
kich, pozbawionych baz kolumn doryckich flanku-
jących niszę wejściową.
* *
III. W okresie od ok. r. 1803 do 1814 Henryk Ittar
pracował dla ordynata Stanisława Kostki Zamoyskie-
go, który zamówił u niego projekt modernizacji swej
siedziby w Zamościu. W ten sposób Ittar znalazł się
w towarzystwie wybitnych architektów polskich
i francuskich jak Aigner, Hempel, Percier, Fontaine
i Dufour, biorących udział w słynnym „Turnieju
Klasyków”. Projekty Ittara nie zachowały się, spa-
lone z częścią Biblioteki Zamoyskich w r. 1939, tylko
dwie plansze reprodukuje w swym znanym artykule
Władysław Tatarkiewicz59. Ittar opracował większą
59 TATARKIEWICZ, Turniej Klasyków w Zamościu, jw.,
S. 293.

II. S. Henryk Ittar, Projekt pawilonu sceny (wersja I) i przekrój przez widownię Amfiteatru w Arkadii,
ok. 1804, Muz. Nar. w Warszawie, sygn. Nieb. 236/34. (Fot. H. Romanowski)


11